Làm mẹ – hành trình không bắt đầu từ khoảnh khắc sinh nở, mà từ cách bạn yêu thương chính mình và con trong những ngày đầu đời.
Giai đoạn hậu sản: Cột mốc không thể xem nhẹ
Sau cuộc vượt cạn đầy cảm xúc và cam go, người mẹ vừa đánh dấu một cột mốc thiêng liêng của đời mình: trở thành mẹ. Nhưng cũng chính tại thời điểm ấy, mẹ phải đối diện với một giai đoạn mới đầy thử thách mang tên “hậu sản” – nơi sức khỏe thể chất, tinh thần và cả sự tự tin của mẹ bị thử thách không ít.
Trong khi đó, bé yêu – một cơ thể nhỏ bé và mong manh – đang học cách hít thở, bú sữa, thích nghi với ánh sáng, âm thanh, nhiệt độ… và cả tình yêu lần đầu đến từ vòng tay của mẹ.
Chính vì vậy, chăm sóc mẹ và bé sau sinh không đơn thuần là giúp mẹ khỏe, bé ngoan – mà còn là nền tảng cho một khởi đầu an toàn, mạnh mẽ và trọn vẹn.
Vì sao cần chăm sóc mẹ và bé sau sinh đúng cách?
Phụ nữ sau sinh, dù là sinh thường hay sinh mổ, đều trải qua quá trình mất máu, tiêu hao năng lượng và thay đổi nội tiết mạnh mẽ. Không ít mẹ cảm thấy kiệt sức, mất ngủ, lo lắng, thiếu sữa, thậm chí rơi vào trầm cảm.
Trẻ sơ sinh cũng vậy. Dù vừa rời khỏi tử cung ấm áp, chúng đã phải bắt đầu cuộc sống với đầy những thay đổi đột ngột: từ tiếng ồn đến ánh sáng, từ việc bú mẹ đến nhu cầu được ôm ấp, vỗ về.
Chính vì thế, việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh không chỉ là nhu cầu – mà là một phần thiết yếu của hành trình phát triển đầu đời.
Chăm sóc bé sau sinh: Những việc cần làm từ ngày đầu tiên
Bú mẹ – Bản năng nuôi dưỡng và gắn kết
Sữa mẹ là món quà đầu tiên mà người mẹ có thể trao cho con. Không chỉ chứa đầy đủ dinh dưỡng, sữa non trong những ngày đầu còn có vai trò như một liều vắc-xin tự nhiên, giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm trùng. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu.
Nếu mẹ gặp khó khăn trong việc tiết sữa, cần được hỗ trợ kịp thời để tránh tắc tia sữa, viêm tuyến vú hoặc giảm nguồn sữa. Trong trường hợp không thể nuôi con bằng sữa mẹ, cần chọn sữa công thức phù hợp và được tư vấn bởi bác sĩ chuyên khoa.
Giấc ngủ của trẻ sơ sinh
Trẻ sơ sinh có thể ngủ đến 16–20 giờ mỗi ngày, chia thành nhiều giấc ngắn. Mỗi em bé là một cá thể khác biệt, vì vậy, việc thiết lập một lịch sinh hoạt mềm dẻo, linh hoạt là điều cần thiết. Ba mẹ nên tạo môi trường ngủ yên tĩnh, sạch sẽ, nhiệt độ từ 27 đến 32 độ C là phù hợp.
Vệ sinh, tắm bé và chăm sóc rốn
Chăm sóc rốn là một trong những việc quan trọng hàng đầu trong tuần đầu sau sinh. Rốn cần được giữ khô, sạch, và thoáng. Mỗi ngày, nên vệ sinh bằng nước muối sinh lý và lau thật khô, tránh đắp các loại thuốc dân gian không rõ nguồn gốc.
Việc tắm bé nên diễn ra hàng ngày với nước ấm, thao tác nhẹ nhàng và luôn đảm bảo giữ ấm cơ thể. Sau khi tắm nên thoa kem dưỡng da dịu nhẹ, giúp da bé tránh bị khô hoặc kích ứng.
Theo dõi tình trạng phân su, tiểu tiện, thay bỉm đúng lúc, lau khô và bôi kem chống hăm nếu cần thiết là cách để bảo vệ làn da mỏng manh của trẻ.
Chăm sóc mẹ sau sinh: Sinh thường hay sinh mổ đều cần cẩn trọng
Nghỉ ngơi và vận động hợp lý
Dù sinh thường hay sinh mổ, mẹ đều cần thời gian hồi phục. Những giờ đầu sau sinh là thời gian quan trọng để cơ thể điều chỉnh lại hormone, sản sinh sữa và phục hồi năng lượng.
Mẹ nên dành thời gian nghỉ ngơi tuyệt đối trong 1–2 ngày đầu, sau đó có thể bắt đầu đi lại nhẹ nhàng để giảm nguy cơ bế sản dịch. Tuy nhiên, vận động cần vừa phải, không gắng sức.
Song song, mẹ nên cho con bú sớm và đều đặn. Điều này không chỉ tốt cho bé mà còn giúp tử cung co hồi, ngăn ngừa băng huyết và kích thích tuyến sữa hoạt động hiệu quả hơn.
Dinh dưỡng đúng và đủ
Trong tháng đầu, chế độ ăn uống của mẹ nên đầy đủ 4 nhóm chất: tinh bột, đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Mẹ không nên kiêng cữ quá mức theo lối truyền thống mà cần ăn đa dạng, ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, giàu đạm và vi chất như cá, thịt nạc, rau xanh, đậu hạt, ngũ cốc nguyên cám.
Tránh đồ cay nóng, thực phẩm chế biến sẵn, thức uống có gas, caffein hoặc chất kích thích vì có thể ảnh hưởng đến nguồn sữa và sức khỏe của mẹ.
Uống đủ nước – đặc biệt là nước ấm – chính là chìa khóa để duy trì nguồn sữa dồi dào.
Vệ sinh cá nhân và vết thương
Mẹ sau sinh thường có thể tắm sau 3–5 ngày, còn mẹ sinh mổ có thể tắm sau 7 ngày, nếu vết mổ khô và không có dấu hiệu nhiễm trùng. Nên tắm bằng nước ấm trong phòng kín gió, không nên tắm quá lâu và cần lau khô kỹ sau khi tắm.
Với vết mổ, nên dùng dung dịch sát khuẩn theo hướng dẫn của bác sĩ, giữ vết mổ khô, không chà xát mạnh, tránh băng bó kín quá lâu để da được “thở”.
Vùng tầng sinh môn cần được vệ sinh ít nhất 3 lần/ngày, thay băng vệ sinh thường xuyên, rửa bằng nước đun sôi để nguội hoặc dung dịch vệ sinh an toàn, thấm khô bằng khăn sạch.
Chăm sóc sức khỏe tinh thần: Điều không thể bỏ qua
Không ít người nghĩ rằng chỉ cần chăm bé khỏe, mẹ nhiều sữa là đủ. Nhưng thực tế, tinh thần người mẹ sau sinh là mảnh đất mong manh nhất. Hormone thay đổi, áp lực chăm con, thiếu ngủ triền miên và cảm giác cô đơn khiến nhiều mẹ dễ rơi vào trạng thái stress, thậm chí trầm cảm sau sinh.
Sự thấu hiểu, đồng hành và chia sẻ của người bạn đời, gia đình và người thân chính là liều thuốc tinh thần quý giá nhất. Hãy lắng nghe người mẹ, đừng chỉ đánh giá họ qua lượng sữa hay việc bé có khóc nhiều hay không.
Chăm sóc mẹ và bé sau sinh không phải là một chuỗi nhiệm vụ khô khan, mà là một hành trình gắn kết, chữa lành và bắt đầu những năm tháng đầu đời bằng tình yêu và sự thấu cảm.
Khi mẹ được chăm sóc đúng cách, mẹ sẽ khỏe mạnh về cả thể chất lẫn tinh thần. Khi bé được đáp ứng đúng nhu cầu, bé sẽ phát triển an toàn, hạnh phúc và vững chãi.
Tháng đầu sau sinh là thời khắc đặc biệt – và bạn hoàn toàn có thể biến nó trở thành quãng thời gian đẹp đẽ, đầy ắp những điều tử tế, nếu bạn đi chậm lại, lắng nghe nhiều hơn, và yêu chính mình nhiều hơn.
